Amerikalı çocuk psikiyatristi Leo Kanner(1943)’ dan bu yana yapılan birçok araştırma, otizmli çocukların en belirgin problemlerinin sosyal gelişimleri ve dil gelişimleri üzerinde yoğunlaştığını göstermektedir.
Otizmli çocuklarda dil sorunları çok değişik biçimler alabilir. Bunun başlıca nedenleri arasında bozukluğun ağırlığı ve çocuğun çevresel koşulları, her şeye karşın iletişim kurma ve kendine özgü bir iletişim yolu yaratma çabaları yer alır. Bu çabalara rağmen tüm otizmli çocukların yaklaşık yarısı 5 yaşına geldiklerinde bile işe yarar bir dil geliştiremez. Bununla birlikte pek çok otizmli işaret dili, resim tahtaları, bilgisayarlar ve benzeri araçlarla iletişimlerini sağlarlar. Hafif otizmlilerde dil gelişimi oldukça iyidir. Ağır otizmlilerde dil gelişimi pek beklenmez. Genel olarak yaş ilerledikçe konuşma şansı azalır.
Otizm tanılı olguların genel özellikleri ise şu şekildedir ;
• Konuşulan kelimeleri tekrarlama (ekolali)
• ‘Ben’ kişilik zamirinin kullanımının az olması: ‘bir bardak su isterim’ yerine ‘bir bardak su ister misin?’ gibi.
• Cümle kurarken bağlaçları (çünkü, ve) kullanmama
• Gerekenden fazla ayrıntılı anlatma
• Bir kitaptan öğrenmiş aynısını söylüyormuş gibi sorulan sorulara uzun cevaplar verme
• Ses tonu ve ezgisi ile ilgili sorunlar; sesin volümünü ayarlama sorunu (ya bağırarak ya da çok sessizce konuşma) , ses mekanik veya monoton olabilir.
• Kelimelerin vurgulamalarında sorunlar yaşayabilir; aşırı vurgulama gibi
• Konuşmayı anlama değişkenlik gösterir. Bazı ağır olgular ancak bazı cümleleri anlayabilmektedir. Bu alanda şu güçlükler gözlenebilir;
• Birden fazla ismi olan olduğunda karıştırma
• Mecaz kelimeleri ve atasözlerini anlamakta güçlük
• Başkalarının esprilerini , şakalarını anlayamama
• Vücut dilini ve jestleri de iletişim amaçlı kullanamama
Otizm özelliği gösteren çocuklarda dil ve konuşma terapisiyle dille ilgili becerileri kazanmaları için öncelikle uygun oturma, göz kontağı kurma, hareket taklitleri yapma gibi öğrenmeye hazırlık becerilerini tamamlamış ve bu becerileri değişik ortamlara genelleştirmiş olmaları gerekmektedir.
Klinik ve eğitsel yöntemlerle yapılan değerlendirme sonrasında gelişmiş ve gelişmekte olan dil/konuşma/iletişim becerileri belirlenir ve gereksinimlere uygun olarak hazırlanan terapi programları uygulanır. Otizmli çocukların tedavisinde ekip yaklaşımı göz önünde bulundurulur. Dil ve konuşma terapisti var olan potansiyeli en üst sınıra taşımayı ve uygun yöntemlerle sözel iletişim becerilerini artırmayı hedefler, aileyi iletişime teşvik edici yöntemleri kullanma konusunda yönlendirir.
Peki otizmli çocuğa sahip olan aile, bir dil ve konuşma terapistine ne zaman başvurmalıdır ?
Otizmli çocuklarda konuşmaya yönelik sorunlara ek olarak görülebilen dikkat dağınıklığı, aşırı hareketlilik, stereotipik(tekrarlayıcı) hareketler, göz kontağı kuramama ve komutları takip edememe gibi davranışlar konuşma terapisinden yeterince yararlanmayı engelleyebilir. Bu durumda küçük yaş otizmli çocukların öncelikli olarak bireysel özelliklerine ve gereksinimlere uygun şekilde, becerilerinin geliştirimesine yönelik olarak özel eğitim almaları önerilir. Hafif düzeyde otizmi olan çocuklarda ise özel eğitim çalışmalarına ek olarak konuşma terapisine başlanmalıdır
İsmail Erkam KABAK
Yazılarımızdan anında haberdar olmak ve bizi desteklemek için abone olmayı unutmayınız.
0 Yorumlar